De gevangenpoort

Veel meer info over de gevangenpoort is te halen op de internetsite van het museum (www.gevangenpoort.nl)

Twee maal in mijn leven heb ik het museum mogen bezoeken. Veel te weinig eigenlijk. De eerste maal kwam ik er als kind. De rondleiding destijds maakte veel indruk. de gids was beroemd om zijn verhalen over alle martelingen die zouden hebben laatsgevonden. In mijn dertiger jaren ben ik er nog eens terug geweest. De oude gids was er al lang niet meer De rondleiding was ontdaan van alle sappige (onwetenschappelijke) verhalen. Hoe jammer. Gelukkig heb ik een publicatie van Jonkheer G. G. Kalkoen. Wel wetenschappelijk ogend, maar toch ook doorspekt met sappigheden. Uit deze publicatie (uit Die Haghe 1906) vindt u hieronder de wat minder bekende gegevens over de gebroeders de Witt, De plattegronden (ca. 1906) en afbeeldingen van de pijnkamer zowel uit 1906 als wel "geript" van de museumsite U ziet dat er in 100 jaar weinig is veranderd en dat een bezoek zeker de moeite waard is.

De Ruwaard Corn. de Witt verbleef van 25 Juli tot 6 Aug. in de Kastelenij (daarna tot 20 Aug. op
de Poort) evenals zijn beschuldiger Tichelaar, van 24 Juli tot 6 Aug. die zich evenwel vrij door

Den Haag mocht bewegen. Niet alleen de regeering van Dordt beklaagde zich daarover, maar ook 
de Witts vader, de Rekenmeester, uitte zich scherp tegenover het Hof over deze opvatting en 
verzocht, zoo mondeling als schriftelijk, Tichelaar "Illico" te doen verzekeren op de Poort.
Op den 6den kwam hij daar dan ook ad f2,-, tegelijk met de Witt, op f4,- daags. Deze werd steeds 
bewaakt door drie deurwaarders, ieder mede ad f2,-; voor zijn kamer en het beslapen van twee 
bedden met toebehooren vroeg de cipier f18, 15st., doch het hof gaf f8,-; voor vier comparities
(op 11, 13, 17 en 19 Aug.) op de Examineerkamer kreeg de cipier 3 in plaats van de gevraagde f6,- ; 
f120,-, voor drank en het laten wasschen van goed, werden teruggebracht tot f60,-.
Het sluit-, ontsluit-, en pondgeld ad f6, 15 st werd den cipier echter gegund. 
Het gevraagde totale bedrag van f 301, 10 st. werden dus met f227, 15 st. voor 15 dagen verrekend.
Voor Tichelaar, die gedurende dien tijd slechts één bed besliep en dus niet schijnt te zijn bewaakt
werd een gelijksoortige rekening van f64, 19 st. teruggebracht op f48, 15 st.
Behalve dat de Ruwaard werd verhoord op de Kastelenij op 25, 26 en 27 Juli en op 4 Aug., werd
hij op de reeds vermelde Augustusdagen gebracht (en teruggebracht) van zijn kamer naar de Examineerkamer 
op de Poort, welke geleide afzonderlijk werd betaald, naar het heette "om aldaer(op den 19den) zijn 
sententie te hooren.", welke overigens gedateerd blijkt den 20sten. In beide plaatsen van detentie 
werd de zieke Ruwaard 21-maal bezocht, hetzij door Dr. Johan Stalpert van der Wyel, hetzij door 
Dr. Liebergen. Op 15 aug. besloot het Hof omtrent hem : "te worden gebracht op scherper examen". 
Slechts de Raadsheer Baen huiverde en wilde tenminste eerst Tichelaar daaraan onderwerpen; de President 
wilde nader over de pijniging beslissen op den 16den; doch de overige Heeren waren daartegen.
De bekende pijniging greep volgens geloofwaardige overlevering - in den pijnkelder natuurlijk- 
op den 19den in den morgen plaats. De scherprechter Jan Christiaenze, verrekende dan ook 20 guldens 
voor dat bedrijf, als op den 19den geschied. Over den droevigen dubbelen moord op den 20sten zwijgen 
natuurlijk de Crimineele papiern. Wel beklaagde de cipier Bossy erover, dat hij op dien dag wegens de 
overweldiging niet meer meester was over de Poort en zijn woning. De burgers hadden volgens hem 2 volle 
halve vaten bier uitgetapt, maar ook "een zeer groote quantiteyt" wijn. Zijn geleden nadeel "aan de 
discretie van het Hof" overlatende, werd dit blijkbaar niet geteld. Ook de doorschoten en doorboorde 
voordeur der Poort noteerde het hof voor "Memorie:. Bekend is verder dat Tichelaar dienzelfden morgen 
uit de Poort werd gelaten - zijn kamer aldaar is niet bekend - en dat hij toen het volk opruide tegen
de gebroeders

Als u zich afvraagt of er veel veranderd is in de loop der tijden in de gevangenis, dan is het antwoord ja.
Vooral in de 15e en 16e eeuw waren er nog al wat aanpassingen. De laatste 100 jaar is er echter maar weinig 
veranderd. U kunt dat zelf vast stellen aan de onderstaande foto's van de pijnkelder.

     

Foto links onbekende fotograaf, uit Die Haghe, Foto.rechts Gevangenpoort Den Haag

Foto links MR & C (Die Haghe). Foto rechts Ziaja & Dorst Leiderdorp

Tekstbronnen

Die Haghe (zie literatuurlijst)